Zeytinyağı Mucizesi
Ölümsüzlük Yağının Tarihçesi
Zeytin ağacına ilişkin mevcut en eski veri Ege Denizi’ndeki Santorini Adası’nda yapılan arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkarılan 39.000 yıllık zeytin yaprağı fosilleridir. Kuzey Afrika’daki Sahra bölgesinde gerçekleştirilen arkeolojik araştırmalarda ise M.Ö. 12.000'e ait zeytin ağacı bulgularına rastlandı. İlk zeytin hasadının ne zaman ve hangi uygarlık tarafından yapıldığıysa bilinmemektedir. Tarih, zeytinyağı üretimine ilişkin en belirgin izlerin Akdeniz’in tam ortasındaki Girit Medeniyeti ’ne, MÖ 4500 yıllarına dek uzandığını göstermektedir.
Zeytinyağı kültürünün Akdeniz’deki diğer kavimlere yayılmasında en önemli rolü Giritliler oynamıştır; hem de yaklaşık 3000 yıl boyunca. Güçlü ticaret filolarına sahip olan Giritliler 'in gerçekleştirdiği zeytinyağı ticaretinin günümüzdeki en canlı tanıkları, Knossos ve Faistos saraylarının yıkıntıları arasında bulunan 2 metrelik zeytinyağı küpleridir. “Pithoi” denilen bu dev küplerle beraber bulunan tabletlerde ise o günkü zeytinyağı ticaretinin nerelere yapıldığını ve zeytinyağının nerelerde üretildiğine dair bilgiler yer almaktadır.
Aslında zeytinyağı kültüründe Anadolu, coğrafya olarak hep vardır; ama ön planda görünen Ege’nin karşı yakasıdır. Bunun sebebi, Homeros’un Batı Medeniyetindeki tartışmasız ağırlığından ötürü zeytinyağı kültürünün merkezine sürekli olarak Antik Yunan'ın yerleştirilmesidir. Helen Medeniyeti ’nin sadece Ege’nin karşı kıyısını değil Anadolu coğrafyasını da kapsadığı unutulur. Milet’in, Efes’in, Foça’nın, Klazomenai’nin (Urla), Erythrai’nin, Assos’un Anadolu’da olduğu ihmal edilir.
Ayakla ezilip ve daha sonra sıcak su yardımıyla yağının alınması zeytinyağını elde etmekte kullanılan ilk yöntemdir. Bu yöntemle zeytinyağını üretmek için kurulan ve bilinen en eski tesis, M.Ö.6. Yüzyıla ait İzmir’in Urla ilçesinin yakında bulunan antik Klazomenika kentinde yapılan kazı çalışmalarında bulunmuştur. Bu yöntem kullanılan ilk yöntem olsa da son yöntem değildir. Daha sonraları Romalılar Zeytini iki taş arasında ezerek zeytinyağı elde etme yöntemini bulmuşlardır. Bu işlem esnasında hareketli taşı döndürmek için gerekli olan enerji ilk etapta insanlar tarafından sağlamıştır. Daha sonraları hayvan gücünden yararlanmıştır. Zamanın ilerlemesi ve paralelin de bilim alanındaki gelişmeler sonucunda ezilen zeytin hamurunun sıkıştırmak için Arşiment vidasının hareketi sonucunda elde edilen basınçtan faydalanılmıştır. Buna Mengene yöntemi denilmekte ve günümüzde halen bazı küçük işletmemelerde kullanılmaktadır.
Zeytinyağı sanayiinde kilometre taşı olarak adlandırabileceğimiz olay 19. Yüzyılda zeytinyağı üretiminde buharın kullanılmasını sayabiliriz. Bu yöntemin kullanılmaya başlanmasıyla işlenen zeytin ve bunun akabinde üretilen yağın miktarında büyük artışlar olmuştur. Daha sonraları hidrolik preslemeler akabinde dizel motorları ve elektrikli motorların kullanılmasıyla günümüzde kullanılan en modern sistemlere kadar ulaşılmıştır. Bugün zeytin yağı üretiminde kullanılan en modern sistem olan Kontinü sistemleridir.
Zeytinyağının Faydaları
Zeytinyağı, yağını elde etmek için zeytinlerin ezilmesi, öğütülmesi ve çekirdeklerinin çıkarılmasıyla elde edilen çok yönlü bir yağdır.
Bu besleyici yağ, kalp hastalıkları ve tip 2 diyabete karşı koruma da dahil olmak üzere sağlığı çeşitli şekillerde olumlu yönde etkileyen koruyucu bileşenler açısından zengindir.
Dünyanın en sağlıklı beslenme modellerinden biri olarak kabul edilen Akdeniz diyetinin önemli bir bileşenidir.
Kalp sağlığını destekler. Kalp hastalığı ABD'de önde gelen ölüm nedenidir. Diyet ve yaşam tarzı seçimleri, sağlıklı kan lipit seviyelerini, kan basıncını destekleyerek, kan damarı işlevini iyileştirerek ve aterosklerozu önleyerek kalp hastalığı riskinizi azaltmaya yardımcı olur.
Ateroskleroz, plak birikiminin neden olduğu arterlerin kalınlaşması veya sertleşmesi için kullanılan tıbbi bir terimdir. Plak, yağlar, kan hücreleri, kolesterol ve diğer maddelerin arterlerinizde birikerek kan akışını kısıtlamasıyla zaman içinde yavaşça oluşur. Ateroskleroz kalp hastalığının ana nedenidir.
Akdeniz kıyılarında yaşayan insanların beslenme alışkanlıkları gibi zeytinyağı açısından zengin diyetlerin, ateroskleroz gibi kalp hastalığı risk faktörlerine karşı koruma sağladığı gösterilmiştir.
Çalışmalar, zeytinyağı açısından zengin diyetlerin damar sertliğinin ilerlemesini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Kalp hastalığı olan 939 kişiyi kapsayan 2021 tarihli bir çalışmada, yedi yıl boyunca zeytinyağı açısından zengin bir Akdeniz diyeti uygulayan katılımcıların, düşük yağlı bir diyet uygulayanlara kıyasla, karotid arterin iç iki tabakasının kalınlığı (IMT-CC) ve karotid arterdeki plak yüksekliği ile ölçülen ateroskleroz ilerlemesinin azaldığı bulunmuştur.
Ek olarak, düzenli olarak zeytinyağı tüketmek LDL kolesterolü düşürmeye, kalp koruyucu HDL kolesterol seviyelerini artırmaya ve kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilir, bunların tümü kalp hastalığını önlemeye yardımcı olmaktadır.
92.978 Amerikalıya ait verileri içeren 2021 tarihli bir çalışma, günde ½ yemek kaşığı porsiyondan fazla zeytinyağı tüketenlerin, zeytinyağı tüketmeyenlere kıyasla kalp hastalığı riskinin %14 daha düşük olduğunu ortaya koymuştur.
Soğuk Sıkım Nedir?
Soğuk sıkım yöntemi, zeytinde bulunan vitamin ve minerallerin korunmasını sağlayabilecek işlemleri içerir. Bu tür zeytinyağı, zeytinlerim ekim ve kasım aylarında toprağa düşmeden toplanarak soğuk sıkım yöntemi ile 27 derecelik suda ezilmesi ile elde edilir.
Zeytinyağının soğuk sıkım kategorisine girebilmesi için üretim sırasında kullanılan suyun sıcaklığının 27 dereceyi geçmemesi gerekir. Yüksek ısı uygulandığı zaman zeytinyağının ham maddesi olan zeytin içeriğindeki besin değerleri olumsuz yönde etkilenir. Soğuk sıkma yönteminin diğer türlere göre en büyük farkı, üretimdeki suyun sıcaklığının düşürülmesi ve üretimin bu şekilde yapılmasıdır.
Soğuk sıkım ya da bilinen diğer adı ile soğuk sıkma zeytinyağı, zeytinyağının ham maddesi olan zeytin hamurunun düşük sıcaklıktaki su ile işlenmesiyle elde edilir. Soğuk sıkım zeytinyağları, sağlığa son derece faydalı olan zeytinyağı türleri arasında yer alır.
Soğuk sıkım yöntemi ile elde edilen zeytinyağlarının vitaminleri ve mineralleri büyük oranda öne çıkar. Bunun sebebi erken hasat döneminde toplanmış zeytinlerden yağ çıkarılacağı zaman sıcaklık uygulanmadığından dolayı kaynaklanır. Diğer zeytinyağlarına göre bu türün aroması da daha lezzetlidir. Zeytin meyvesinin içerdiği özel antioksidanların ve doğal meyve aromalarının zeytinyağı içerisinde barınabilmesi için zeytinlerin toplandıktan sonra kısa bir süre içerisinde soğuk sıkım yöntemiyle sıkılması gereklidir. Böylelikle daha sağlıklı ve lezzetli bir zeytinyağı ortaya çıkmış olur. Kaliteli bir soğuk sıkım zeytinyağını kokladığınız zaman hemen farkını hissedebilirsiniz. Ambalajın kapağını açtığınız andan itibaren etrafa yayılacak olan farklı meyve aromaları ile beraber nefis bir zeytin kokusu alabilirsiniz.